Vereênigd Konienkriek

United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
Vlagge Waepen
Baosisgegevens
Officiële landstaele:	Iengels
Oôdstad:	Londen
Regeriengsvurm:	Constitutionele monarchie
Staetsoôd:	Charles III
Regeriengsleider:	Keir Starmer
Religie:	Anglicaonisme, roôms-katholicisme, methodisme
Oppervlakte:	242.495 km² (1,51% waeter)
Inweuners:	67.791.000 (2022) (280 inw. / km²)
Aore gegevens
Volkslied:	God Save the King
Munte:	Pound sterling (£) (GBP)
UTC:	UTC+0 (zeumertied: jaet)
Nationaole feêstdag:	gin
Web | Code | Tel.	.uk | GBR | +44

Topografie van 't land

Vereênigd Konienkriek is 'n land in West-Europa. 't Grenst an Frankriek en Ierland en leit in 't westen en noorden an de Noordzeê. Oôdstad is Londen, aore belangriek steeën bin o.a. Manchester, Birmingham, Glasgow, Cardiff en Belfast. 't Land is geen lid van de EU. Populair oort 't land ok wè Iengeland genoemd, wat-a aors maer eên van de vier deêlen van 't land is.

Geografie

Ut Vereênigd Konienkriek is een eiland wa groôtendeels glooiend is, mit in 't noorden (in Schotland) bergen tot circa 1.300 meter. De hoôgste berg in de Ben Nevis in Schotland. Gin ienkele plekke leit meer as 120 kilometer van zeê. Het meêst zuudwestelijk deel van Iengeland hiet Cornwall.

Geschiedenisse

In de 17e eeuw was 't land mee de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden verwikkeld in een antel oorlogen, de leste was de Vierde Iengels-Nederlandse Oôrlog. Het Vereênigd Konienkriek was in de 18e in 19e eeuwe (vooral tiedens de regerienk van Koningin Victoria) 't machtigste land op aerde. The British Empire is 't groôste riek wa ooit op de weareld heit bestô. Hieran is mede te dankene dat Iengels zo'n belangrieke teale is eworre. Voormaelige kolonies van Iengeland binne onger meer de Vereênigde Staeten, Canada, Australië, India in Zuud-Afrika. Nea de Twidde Waereldoôrlog binne de meêste kolonies in rap tempo onafhankeluk eworren. Tehenwoordig binne d'r slechts wat verspreidde eilanden over de hele weareld van over. Wa-a aol die voormaelige kolonies nog wê gemeên 'ebben is dat de meêste nog wè de Britse koningin as staetsoôd 'ebben. De lan'n wêrken op beperkte schael saemen as Gemenebest van Naties.

Politiek en bestier

't Vereênigd Konienkriek is 'n constitutionele monarchie. 't Staesoôd is konieng Charles III, vanof 8 september 2022. De regeringsleier is sins 5 juli 2024 premier Keir Starmer van de Labour Party.

Premiers

• Neville Chamberlain (1937-1940) - Conservative
• Winston Churchill (1940-1945) - Conservative
• Clement Attlee (1945-1951) - Labour
• Winston Churchill (1951-1955) - Conservative
• Anthony Eden (1955-1957) - Conservative
• Harold Macmillan (1957-1963) - Conservative
• Alec Douglas-Home (1963-1964) - Conservative
• Harold Wilson (1964-1970) - Labour
• Edward Heath (1970-1974) - Conservative
• Harold Wilson (1974-1976) - Labour
• James Callaghan (1976-1979) - Labour
• Margaret Thatcher (1979-1990) - Conservative
• John Major (1990-1997) - Conservative
• Tony Blair (1997-2007) - Labour
• Gordon Brown (2007-2010) - Labour
• David Cameron (2010-2016) - Conservative
• Theresa May (2016-2019) - Conservative
• Boris Johnson (2019-2022) - Conservative
• Liz Truss (2022) - Conservative
• Rishi Sunak (2022-2024) - Conservative
• Keir Starmer (2024-noe) - Labour

Leger

Ut Vereênigd Konienkriek is een van de vuuf kernmachten op aerde. Op 3 oktober 1952 vong de eerste Britse atoomtest in pleas in Australië. Hiermee wier het Vereênigd Konienkriek de derde atoommacht, nae de Vereênigde Staeten (1945) en de Sovjet-Unie (1949). Het Vereênigd Konienkriek ao in het verleêden en noe ok nog wè, een vreêd sterke merîne. In de 19e eêuw wier ok wè gezeid: Britannia rules the Waves. D'r zat ok wè een kern van waereid in. In 1805 versloôg Horatio Nelson bie Trafalgar een Frans-Spaons leger en sins die tied was Iengeland onbetwist 'eerser op de weêreldzeêën. In 1907 wier de HMS Dreadnought in gebruuk genome, een slagschip da-a zoô geavanceerd was voô die tied, dat aolle aore schepen geliek verouwerd waere. 'Iermee ontstong een wedloôp tussen Iengeland en Duutsland, wa-a wee een van de oorzaeken was van de Eêrste Wereldoôrlog.

Verenigd Koninkriek internationaol

Verenigd Koninkriek is onder aore lid van de NAVO. Van eigens sto de Britten sceptisch tehenover Europa. De euro hao ze nie in'evoerd. Op 31 jannewari 2020 om 23.00 uur Britse tied is 't Verenigd Koninkriek uut de Europese Unie vertrokken.

Administratieve indeêlienge

't Vereênigd Konienkriek is verdeêld in vier istorische staeten: Iengeland, Schotland, Wales en Noord-Ierland. De Kanaoleilanden in 't eiland Man in de Ierse Zeê hao een aparte staotus.

Volk en cultuur

Britten hechte vee waerde an tradities. Misschien wè omdat die ze doewe 'erinnere an de tied dat ze nog 't belangriekste land op aerde wazze. As sport is voebal verschrikkelijk populair. Belangrieke clubs bin Arsenal, Manchester United, Liverpool FC en Chelsea.

Godsdienst

De staeskerreke is de anglicaonse kerreke, mee an t oôd d'n Iengelse konieng. Aore bekende kerreken binne de Free Presbyterian Church of Scotland in de Strict Baptists. De meêste Britten binne anglicaons, mar d'r antal neemt de leste decennia wel of.

Taelen

De meest gesproke taele is 't Iengels. 't Iengels is internasionoal eên va d'n belangriekste taele. Aore tael'n die vee hesproek'n wor'n zin 't Schots, 't Welsh en 't Schots-Gaëlisch.

Lienks nae buten

• The World Factbook
• Britannica