Wasschappel

Liggienge

Wasschappel van over de kreêke

't Zeêuws oor nie landelik erkend. In Waschappel è ze de gemeênte toch wè zoôver gekrege om 'n straete 'n Zeêuwse naem te geven

Waschappel in 1944

De Britten zette de anval in, nae het bombardement

Wasschappel of Waschappel (Burgers/Nederlands: Westkapelle, op oare durpen Weskappel) is 'n stadje in de Zeêuwse gemeênte Ter Veere, glad in de westelikste punt van Walchren, mee 2.630 inweuners op 1 januaori 2023.

Geschiedenisse

Etymologie

Wasschappel, is, net eênder as Oôskappel, vernoemd nae 'n kapel die-a ier stieng. Deêze tweê kapellen bediende 'n groôt deel van noordelik Walcheren, di-a toen nog gin plekken van beteêkenisse en dideur ok gin kerken waeren. Een ander uutlei vô de naeme is, da vroeger een kaap een kappel wier enoemd. De rest van Walcheren zei dirom nog oaltied Westkappel. Het hae dan oak nie om de westelukke kapel, mè om de westelukke kap pel.

Vardere geschiedenisse

De legende over Wasschappel gaet dat ut ooit lang eléé deur de Vikingen is esticht, dat ken je oôk nog zie an de naeme van de meulen: "De Noorman", de naeme van de voebalploeg: V.V. De Noormannen, de Vikingstraete en restaurant de Viking. De vissersvaerte was dan ôok de belangriekste bron van inkommen in dien tiet.

In 1223 kreeg 't plekje stadsrechten, mae toet 'n echte stad zouw 't z'n eige noôit ontwikkele. Een stad moode toendertied een jaermart ouwe. Vandaege an d'n dag is dirom nog oaltied kêrremesse op d'n dag van de jaermart. Dit aort ehouwe op 't weekend nae d'n êesten weunsdag van juli. In 1253 was ier de Slag bie Waschappel tussen Vlaemse en Ollandse legers, die deur de Ollanders overtugend ewonne wier en 'n belangrieke stap nae de Ollandse eerschappij in Zeêland was.

Dun diek

Zie het oôdartikel: Wasschappelse Zeêdiek.

Dun Tweêde waereldoôrlog

Op 3 oktober 1944 wier de zeêdiek aan de zuudkante van't durp deur Britse bommenwèrupers verwoest (dizze hebeurtenisse eêt in Wasschappel nog oaltied simpel 't Bombardement), mee de bedoeling Walcheren onder waeter te zetten om zô 't eiland makkelijker van de Duitse bezetter te kunne bevrijde. Bie dit bombardement kwaeme 180 inweuners van 't stadje om 't leven; de plaets zeluf wier zô goed as van de kaerte eveegd deur de bommen en 't binnenstreumende zeêwaeter. De geallieerde troepen landde op 1 november 1944 mee landiengsvaertuugen ten noorden en zuuën van 't ontstaene diekgat. Tun tiede van de landienge bevonde zich nog zes mêsen in 't durp, de rest van de overlevenden was geëvacueerd ni de omriengende durpen. Op 12 oktober 1945, meer dan een jaer laeter, was 't gat edicht. Een nog oaltijd zichtbaer overbliefsel van de Tweêde Waereldoôrlog is de kreeke, die ontstaen is deur 't bombardement. Deur 't zoute kwelwaeter, onder de diek door, is 't waeter brak in plaets van zoete. As herinnering an dizze oôrlog, mè zeker oôk an de bevrijdienge, staet ter een Sherman-tank op den diek. Achter de viertoren "Ooge licht" liggen, in een aluve cirkel, de graeven van de oorlogsslachtoffers.

Hemeênte

De hemeênte ontstoeng in 1816 deur saemenvoeginge van de toenmaelige hemeênten Wasschappel-Binnen en Wasschappel-Buuten en Sirpoppekerke. Toet 1997 was Waschappel 'n eihe hemeênte; in dat jaer goeng 't op in de gemeênte Veere.

Cultuur en toerisme

Dialect

In Wasschappel oor 'n dialekt (Wasschappels) esproke dat-a vee verschilt van 't aore Walchers en vò vee Zeêuwen zelfs moeilik te verstaen is. Dat komt deur de isolaotie wi a de plekke eêuwenlank in elegen ei. 't Kent vee woôrden die in 't aore Walchers naebie of elemaele onbekend bin en doet varder de g- in voltooide deêlwoorden wiglaete: emaekt vò gemaekt. Dat komt wè dikkelder vò in Zeêland, mae nie in de omgevienge van Waschappel. Een dubbeltje oor een dobbeltje enoemd. Tehen een tuun zeie ze op Wasschappel een tuin. Dat liekt een bitje roar (oardig zeie me mêestal), mè dat komt omda tuin een nieuwerwes woord is. 't Echte Wasschappels vô een tuin is tenslotte 'n 'of. Varder oor een sihoare (zo a ze in de rest van Walcheren zeie) een siharre enoemd, mè tehen een dulfsihoare zeie me dan wi roakers. En è-j-a-es van freinzen ehoare?

Bienaemen

De nouwe gewoonte van plattelandsgemeênschappen om mekaore bienaemen (op Waaschappel è ze 't over schelnaemen of een een biesmak) te geven ei in Wasschappel toet d'n dag van vandeage stande'ouwe. Dit ei voraol te maeken mee 't kleine antal fermieljenaemen t'r plekke. Zô wier een zekere Westerbeke "Avoem" enoemd. Die man die ree naemeluk oaltied nog-a langzaam in z'n vrachtwaegen. A je een bêrreg achelnaemen wil naeleze kiek dan mè op de bie gevoegde link.

Kêremèsse

De kêremèsse van Wasschappel is 't groôtste feêst van't jaer in Wasschappel. Dit is oaltied 't eêste weekend nae de eêste weunsdag van juli. Vroeger was op dizze weusdag de wielrenrace mè dien is verplaetst ni laeter in't jaer. Op dien weunsdag gaet de meziek deur 't durp. De kèremèsse begun op vriedag, de atraksjies stae der dan a even op te boûwen, mè op vriedag om driè uure gae ze'open. Vroeger goeng de guus dan kerkerren (dat bin scheulaorten), die a ze 't land epikt ao, bie de kêrremesattraksies opete. 't Is die eavun dan a gliek druk in de plaetselijke cafés. De volgende dag op zaeturdag ist ealemaele feêst, wan dan bin de Gooischiêters a vanof 7 uren s'ochens ant schieten. Die gooischieter aore mee 't opkommen van de zunne mee een trommel ewekt. D'attraksjies bin dan 't drukst bezocht en ze droaie groôte winsten, voroal de botsauto's oare druk bezocht. As de Gooischiêters s'aevuns klaer bin mee schieten, gae ze mee zun oalen 't café in, meêstal 't Kasteêl van Batavia, ze bin dan a droenkig van 't bier da ze 's nachtemiddags drienke, mè dan gae ze tog wi gedrienke, 't Café is dan hutjemutje vol, iedereên drienkt eêl vee en iedereên vind 't eêl gezellig. Meêstal kom iedereên dan pas rond vier uren s'nachs of nog laeter tuus. 's Zondags ist gin kèremèsse wan dan ist kèrke, mè dat weêroud de meêste nie om dan ni't café te gaen. De gooischieters è op zondagaeven priesuutreikienge in 't Kasteel van Batavie. s'Maendags ist dan de lesten dag, dan gae iedereên zun munten van de attraksjies opmaeke. s'Aevuns oor de vlagge van de Gooischiêters onder luid gezang ni beneé egaele en gae ze nog in een paer attraksjies. Dan gae ze voh dun leste keer nog de eêle eavun ni 't café en dan gae ze wi oal ni ruus, en dan ist of eloape.

Bezienwaerdeg'eden

't Meêst opvallende is nog altoos d'n viertoren, bekend as Wasschappel 'Oôg. Dit is 'n 58 meter oôgen toren, die is overgebleve van 'n vuuftiende-eêuwse kerke (die-a in de achttiende eêuwse bie brand verlore goeng). D'r stae nog 'n kleinder iesderen viertorentje an d'n diek: Wasschappel Laeg. De meer as 4 kilometer lange Waschappelse Zeêdiek wier begonne in 1540 en brak deur in 1684 en 1944 (ziet bove). Waschappel is, nest Hondsbos in Noord-Olland, d'n eênege natuurlike zeêkuste di-a gin dunen bin om 't land te beschermen; daerom wier 't mee de zeêspiegelstiegienge noôdeg dien diek an te leien. 'n Vardere bezienswaerdeg'eid is Meulen De Noorman, di-a 'n museumpje over meulen in gevestegd is. Bovenan d'n diek staed 'n tenk, dien a herinnert an d'n invasie van de geallieerde in de tweêde wêreld ôorlog.

Recreaotie

De vloed van 1944-45 ei 'n weêle of kreêke achterelaete, die-a helukkeg nie vò waetersport en aore recreatie gebruukt oort. Waschappel leit an de lange wandelroute E9, die an van Frankriek nae de Baltische landen loôpt. Bie Waschappel staet aok de Hooizolder, 'n populairen discotheek. D'r is oôk nog een voetbalclub genaemd V.V. De Noormannen.

Cultuur

Wasschappel ei een boeiende cultuur en de betrokken'eid dibie is hroat in 't durp. Zo bin d'r verscheie verenegiengen en stichtiengen die a die cultuur oahe wille ouwe, zoas de Wasschappelse Toneelploeg , 't Polderuus , rienkrieërs en de Gooischiêters.

Plae'ies

• 
  De mart
• 
  De kerreke
• 
  De viertoren van Wasschappel
• 
  De meule

Lieste mee burgemeêsters van de voormalihe gemeênte

Ambtsperiode	Naem burgemeêster	Partij of stroaming
1850? - 18??	P.J. Bertel
1857? - 1858	Abraham Gillis Peper
1861 - 1878	Maurits Maximiliaan von Hoff
1878 - 1889	W. de Rapper
1889 - 1893	J. de Troije
1893 - 1913	A. Overduin
1913 - 1921	Jan Dionijs Viruly
1921 - 1923	Rudolf Mari van Dusseldorp	CHU
1923 - 1932	Wicher Jacob Woldringh van der Hoop	CHU
1932 - 1941	jhr. Guus de Casembroot	Liberaole Staetspartij
1942 - 1943	M. Tuiten	NSB
1943 - 1944	P.I. van Aartsen	NSB
1946 - 1948	jhr. Guus de Casembroot	Liberaole Staetspartij
1949 - 1958	Map Tydeman	VVD
1959 - 1966	Theo de Meester	VVD
1967 - 1972	Folkert Bulder	VVD
1972 - 1981	Leendert Moermond	VVD
1981 - 1997	Henk van Maldegem	VVD

Bekende Wasschappelaers

• Niels van Alphen, professioneel pokeraer
• Ad Kaland, politicus
• Hans-Peter Minderhoud, Olympisch dressuurruiter

Zie ok

• Groôt 'oôd
• Strandieng van de Doris
• Waschappels volkslied

Lienks nae buten

• Plaatsengids
• AlleCijfers

Zeêuwse steden

Steden, meê een stem in de Staeten van Zeêland: Hoes · Middelburg · Reimerswaol (tot 1587) · Ter Veere (nae 1574) · Vlissienge (nae 1574) · Tole · Zurrikzeê Smalsteden (gin stem in de Staeten van Zeêland): Brouwes'aeven · Domburg · Erremu · Kortjeen · Smerdiek · Waschappel Steden in Zeêuws-Vlaonderen (buuten het vroegere gewest Zeêland): Aksel · Biervliet · Erreburg · Filepine · Iezendieke · Sas · Sint Anna ter Mu · Sluus · Terneuzen · 'Ulst · Wosburg