Ter Veere (plek)

Ter Veere (Nederlands: Veere) is een istorische stad op 't ouwe eiland Walchren in de provinsjie Zeêland. 'T leit tun noordoôsten van Middelburg an ut Kanaol deu Walchren en ant Veerse Meer. In 2023 oh ze 1.640 inweuners. Ter Veere is underdeêl van de gelieknaemige gemeênte Ter Veere.

Geschiedenis

Veere begun in de 12e of 13e eêuwe ast gehucht Kampvere. In 1509 wier de stad deur un stormvloed etroffe. Onder invloeden vant adellijke eslacht Van Borssele uwde Wolfert VI van Borssele in 1444 de Schotse kôningsdochter Mary Stuart, dochter van Jacobus I van Schotland. Deurda ut in 1541 de staepelplaet van Schotse wol in de 'Olland wier, kwam de plaets toet grôte bloeie. 'T staepelcontract, een verdrag tussen Karel V, heer van 'Olland en de Schotse keuninge leidde toet de vestigieng van un grôte Schotse kôlônie in de kleine haevenstad. In 1600 wère 300 van de 3000 inweuners Schots en zie bezaeten in hun "Lord Conservator", een deur de Schotse keuninge benoemde bestuurder, een eige notaoris, ouwerlieng, politieagent en rechter. In dun tiet van vo de machtenscheiding konde dizze functies nog verênigd oôre. De Lord Conservator droeg as têken van zun waerdigied een ovale zilveren plaete mee de Schotse distel, de koningskroon en ut motto van de Orde van de Distel "Nemo Me Impune Lacesset". Di onder ieng een kleiner schildje mee een afbeêldienge van Sint-Andreas en zun andreaskruus. Un dergelieke plaete oôr in Veere bewaert. In de Tachtigjaerige Oorlog wier Veere Spaensgeziend, toet in 1572 op 4 meie een groepe Geuzen vo de poorten stoenge en de Inname van Veere binnen eên dag een feite was.

De Schotten waere in een biezonder privilege vrie esteld van de accijnzen op bier en wijn en mogte van 1613 tot 1795 in un eige erberge an de Wijngaardstraat goedkoôp drienke. Dur was oôk een Schotse, presbyteriaanse, kêrke wi in de rite van de Schotse staetskêrke wier evolgt en in 't Iengels wier epreêkt.

Men andelde in Schotse wol. De scheêpen brochte dekpannen, laeken, tuunbouwprodukten en waepens trug ni Schotland.

Drie van de Lords Conservators, 't begrip "Lord" beteêkent in dit geval nie da me mee oôge edelen te maeken eh, 't duid un magistraat an, zun vermeldienswaerdig

Sir William Davidson of Curriehill (1661- 1671)
Sir John Home (1764 - 1769)
John Turing (1769 - 1795) De laetste Lord Conservator van Veere. Ie verliêt de stad toen de Franse troepen en de trugkerende 'Ollandse patriotten Zeêland vereuverde. 'T in Veere tentoôngestelde ambtsteêken is van m ewist en tweêonderd jaer lang in zun famielje bewaerd ebleve.

In 1572 sloôt Veere zich, mee de meêste andere Walcherse steden, an bie de opstand tegen 't bewind van Alva. In de Republiek nam de stad een vooranstaende posisjie in.

Tiedens de Bataafse Republiek wier Veere in plaets van handelsstad wi een (earme) vissershaven. In 1809 vong de Slag bie Veere plaes, de Iengelse verovernde 't stadje tiejes de Walchernexpeditie.

Bezienswaerdigeden

De rieke eschiedenisse van Veere, eên van de zeventiene beschermde stads- en dorpsgezichten in Zeeland, bliekt uut de veêle monumenten die ut kleine stadje ei:

De Groôte Kerk stamt uut 1348; vanaf 1811 wier de kêrk deur soldoaten van Napoleon gebruukt as militair ospitaal; de kêrk is nog een tiedje bedelaersuus ewist en kazerne. 'T gebouw draegt nog dudelijk de sporen van een beweuge verleêden.

'T Staduus van Veere uut de vuuftiênde eêuwe mee de prachtige vògevel; de toôren mee 't klokkespil dateert van ut end van de zestiênde eêuwe. 'T carillon is verkeuze toet eên van de mooiste van 'Olland. De raedzaele is op de eerste verdiepienge. Ier angt o.a. de stamboôme van ut uus van Oranje‑Nassau, eschilderd in 1936 deur jonkeêre A.W. den Beer Poortugael.

De Schotse Huuzen an de Koai, in de zestiênde eêuwe ebouwd deur rieke Schotse koôplui. Dizze tweê uuzen mee de naemen, "Het Lammeken" en "De Struijs" , bieë sinds 1950 onderdak an ut Museum 'De Schotse Huizen'.
De Campveerse Toren, ebouwd as un deêl van de stadsverdediging roend 1500; vanaf de zestiênde eêuwe deêd de toren dienst as erbêrge en kustlicht. 'T is thans eên van de oudste nog bestaende erbêrgen in 'Olland.
De Meulen, genaemd "De Koe".

Di bie komme nog dieverse kleinere mônumenten. Weinige zu zich kunnen vostelle da Veere een belangrieke havenstad is ewist en da einde 17e eeuw binnen de stadswallen zo'n 750 uuze eh estae tegen noe amper 300.

Etymologie

Veere eête oorsproenkelijk Kampvere: ut was de plaets wi ut veer vertroek van Walcheren ni Noord-Beveland. 'T veer voer ni ut in 1530 verdroenke durp Campen, laeter ni Kamperland. De Campveerse Toren erinnert mee zun naeme an dit veer. De afsluutienge in 1961 van ut Veerse Gat ei ut veer overboôdig emaekt, mè ei oôk ut einde beteêkend van Veere as zeêhaven. Naedien ei ut Veerse Meer zich ontwikkeld toet un belangriek recreaotiegebied mee vee pleziervaert.

Verkeer en vervoer

Veere ei un strikt parkeerbeleid. In ut centrum bin oale parkeerplaetsen betoald of alleên vo vergunningouwers. Net buuten ut stadscentrum bin dur tweê zeer groôte parkeerterreinen wi parkeren de eêle dag graetis is.

Eboôre in Veere

Frans Naerebout (30 augustus 1748), loôds en meêsseredder
Egbert van Hoepen (23 oktober 1834), zeêvaerder
Pieter Dourlein (2 februari 1918), officier Kôninkluke Marine en geheim agent
Gaby Minneboo (12 juni 1945), wielrenner, vuufvouwig wereldkampioen stayeren bie de amateurs.

Oud-inweuners

Jason Pratensis (1486-1558), arts en scheêpen van Veere
Claire Bonebakker (1904-1979), kunstschielder
Dirk van Gelder (1907-1990), graeficus
Dirk Jan Koets (1895-1956), kunstschielder

Lienks nae buten

Gemeênte Ter Veere

Steden: Domburg · Ter Veere · Wasschappel

Durpen: Aegte · Bîkerke · Disoek · Gaepienge · Grieps · Koukerke · Melis · Oôskappel · D'n Polder · Stroôskerke · Zoetelande

Gehuchten: Ter Bottienge · Buiskerke · Hoôgelande · Klein Maoriekerke · Poppendamme · Sint Jan t'n Éere · Groôt Valkenisse · Klein Valkenisse · Werendieke · Zanddiek

Zeêuwse steden

Steden, meê een stem in de Staeten van Zeêland: Hoes · Middelburg · Reimerswaol (tot 1587) · Ter Veere (nae 1574) · Vlissienge (nae 1574) · Tole · Zurrikzeê

Smalsteden (gin stem in de Staeten van Zeêland): Brouwes'aeven · Domburg · Erremu · Kortjeen · Smerdiek · Waschappel

Steden in Zeêuws-Vlaonderen (buuten het vroegere gewest Zeêland): Aksel · Biervliet · Erreburg · Filepine · Iezendieke · Sas · Sint Anna ter Mu · Sluus · Terneuzen · 'Ulst · Wosburg