Zeêuws-Vlaoms

Zeêuws-Vlaoms is de noame vo de dialect'n die gesprook'n wordn in westelik Zeêuws-Vlaonderen. Zêeuws-Vloandern ligt in een gebied dat onderevig is an Vlaomse, Zêeuwse en Broabante invloed. Most de geschiedenisse anders verloop'n zyn, gieng'n de Zêeuws-Vlaomse dialect'n verzekers wel meegedoan en an de processen die ‘t Vlams oundergoan et, want Zêeuws-Vloandern makte dêel uut van ‘t groafschap Vloandern, zowel bestierlik als socioal-economisch. Moa ‘t is anders verloop'n.

Geschiedenisse

De Tachtigjoarign Oorloge tusschnn Spanje en de protestantsche ‘rebelln’ wierd vor e grôot dêel uutgevochtn in 't strategisch geleegn Zêeuws-Vloandern. ‘t Gebied gerakte hêlegans verwoest, de dykn wierdn deuregestookn en de bevolkienge was ip de vlucht. Binst ‘t Twoalfjoarig Bestand (1609-1621) begostn ze met de erbedykienge in West-Zêeuws-Vloandern en ‘t Land van Aksel en protestantsche boeren van de Zêeuwsche Eilandn wierdn angetrokkn vo ‘t gebied te erbevolkn. Ook protestantsche Vloamiengn, Woalen en Hugenoten. In ’t katholiek gebleevn Land van Ulst begost de erbedykienge moa achter de Vrede van Münster in 1648 en gebeurde de erbevolkienge surtout vanuut ‘t katholieke Woasland. Ook de oger geleegn centrale en ôostelike grensdorpn blêven katholiek.

Taele

‘t Dialect in ‘t Zêeuws-Vloandern van nu is dus 17de-êeuws. De dialectische grenze tusschn West-Zêeuws-Vloandern, ‘t Land van Aksel en de reste van Zêeuws-Vloandern, is ook een grenze ip ‘t gebied van de demografische ofkomst, de godsdienst en de nateurlike geografie.

Nôord-West

De dialectn ten nôordn / ten westn van die grenze ein an den êne kant oude ‘zuudwestelike’ eignschappn (“rype”, “kupe”, “booëm”, “steeën”), woadeure da z’ ip ‘t West-Vlams trekkn. An den andere kant is 't er ook Zêeuwsche beïnvloedienge (“noe” vo “nu” en “zeumer” vo “zomer”). West-Zêeuws-Vloandern en ‘t Land van Aksel zyn dus een dêel van ‘t grôot West-Vlams/Zêeuws complex. ’t Valt ook ip dat de katholieke mindereid in ’t gebied soms eigen klankn bewoard eit tegenover de protestantsche mêerdereid: “keuningk” (kath.) – “koning” (prot.); “vleeës” (kath.) – “vleis” (prot.).

Zuud-Ôost

De dialectn ten ôostn / ten zuudn van de grenze, dus ‘t Land van Ulst en een dêel grensplekkn, sluutn an by een Ôostelik-Vlams gebied (surtout van ‘t Woasland). Echte Zêeuwse elementn zyn d’r nie vele. In da gebied ein de dialectn met een dêel Ôost-Vlamsche vernieuwiengn meegedoan. In de ôostelike grensdorpn klappn ze Woaslands. Typisch is de uutsproake “buuëm” vo “boom”. In ’t Land van Ulst zeggn ze ’t oudere “boeëm”. Ook de centrale grensdorpn (Westdorpe, Zuuddorpe, Overslag) zyn goed in ‘t Ôost-Vlams geïntegreerd. Een poar typisch westelik Ôost-Vlamsche vernieuwiengn zyn de i in vis en de u in put die lik in ‘t Meetjesland wordn uutgesprookn met een “naslag”. Eede, Philippine en Sas-van-Gent zyn aparte gevalln. In Eede wordt er oungeveer Maldegems geklapt: (“zistere” vo “zuster”, “baa” vo “balle”, “peu” vo “pyle”…). Philippine sprikt een geïsoleerd visschersdialect met dudelik minder (Ôost-)Vlamsche kenmerkn of d’ andere grensplekkn. Ook Sas-van-Gent is een taeleilandje: typisch zijn bv. “stuk”, “vuur” en “duur” lik in ‘t Algemêen Nederlands woa dat ’t in ’t Vlaoms en Zêeuws “stik”, “vier” en “diere” is.

Zie ok

Bronne

Johan Taeldeman
Jacques Van Keymeulen