Tole (plekke)
Tole is 'n stadje mie 8.365 inweuners (2023) op het eiland Tole an het Schelde-Rijnkanaol. Tole is de groôste plekke opt eiland. Ier is sins kort ok 't gemeênteuus wa-a deavo in Smerdiek zat. Tole eit stadsrechten. Vroeher lag Tole an 't waeter Eêndracht, mae da's naebie emae verdwene toe-a 't kanaol 'egraeven is, in de jaeren '70. Het waepen van Tole is van houd en vierendeeld in tweê rooie en tweê zwarte leêuwen.
De Groôte of uue-Lieve-Vrouwekerke is een kruusbasiliek in de Braebans-goôtische stiele. De bouw van de kerke is-a rond 1404 'estart. Op de plekke van het middenschip van noe ao de kerke een voorhanger die-a rond 1360 'esloopt is. De toren is 49 meter oôge en het grondvlak is een zuuver vierkant van 8,50 meter.
Een aor opvallend hebouw is het voormaelige staduus uut de 15e eêuw, da-a ontworpe is déu leed'n van de beroemde architect'nfemilie Keldermans. In dit staduus angt het ouwste carillonklokje van Nederland, eveneêns uut de 15e eêuw. Het stadsbeêld wor vadder bepaeld deu twee meules, De Oop, die op eên van de wallen is 'ebouwd en meule De Verwachtieng. Een aor istorisch gebouw is de erbouwde Gastuuskappel. An de Mart stit de roôms-katholieke Emelvaertkerke uut behun van de 20e eêuw.
An de noôrdkante van de bebouwde komme leit over het Schelde-Rijnkanaol de Tolense bruhhe, een witte boogbruhhe. Over dizze bruhhe leit de previnciale wegt N286. Dizze wegt is de belangriekste ontsluuting van 't eiland Tole. Tussen de jachthaevene ent centrum leie nog ienkele restant'n van vermaelige oesterputt n. De oester verdweên uut Tole toe de Oesterdam klaer kwam, toe-a 't zoute waeter in de vermaelige Eêndracht zoet wier. Bie de voltooiing van de Oesterdam verloor de haevene van Tole ok de visserie.
Opvallend in de wiek Stadszicht is de nieuwbouw van de Rehobothkerke van de Grifformeêrde Gemeênte uut 2003. In dizze kerke is een 'ereconstrueerd istorisch Van Oeckelenurgel uut Groningen ezet. De kerke eit 993 zitplekken.
Vestingwallen
[bewerk | brontekst bewerken]In 2013 kwam een werkgroep in actie voe 't be'oud van de vestingwallen van 't stadje. Engel Rijnhoudt schreef een liedje 'ierover:
- Lank helêêje bin m’n anheplant
- Op wat van d’oudheid restte.
- Verknocht, vergroeid mee stad en land
- Bewaek’ ons noe de veste.
- Mâ onheil dreigt, de waen der dag
- Die is naè ’t ôôd hestehe!
- Kael is 'in', dus ‘het gezag’
- Zit noe mee ons verlehe.
- Laèt ons bluve, laèt ons staen
- Laèt ons waeke en droame
- Me bin ut boegbeeld van de stad,
- Van ’t land van d’oage boamen 2x
Eboor'n in Tole
[bewerk | brontekst bewerken]- Willem Endrik van den Berge (19 feberwari 1905), staessecretaoris van Financiën van 1959-1965
- Marjon de Ond (3 juni 1972), weervrouwe
- Niels van den Berge (28 december 1984), politicus
- Andreas van Luchtenburg (1643-1709), astronoôm, wiskundige en almaonakberekenaer
- Matty Verkamman (6 meie 1951), schriever, kwam in opspraek bie de moôrd op Fortuyn.
Lienks nae buten
[bewerk | brontekst bewerken]Plaetjes
[bewerk | brontekst bewerken]-
Straetbeeld int istorische centrum: Venkelstraete -
Meule De Oop -
Grifformeêrde Gemeênte -
Haevene
| Gemeênte Tole |  |
|---|---|
|
Durpen: Annajacobapolder · Stalland · Flupland · Ou-Vossemaer · Poôfliet · Schaerpenisse · Staevenisse |
| Zeêuwse steden |  |
|---|---|
|
Steden, meê een stem in de Staeten van Zeêland: Hoes · Middelburg · Reimerswaol (tot 1587) · Ter Veere (nae 1574) · Vlissienge (nae 1574) · Tole · Zurrikzeê Smalsteden (gin stem in de Staeten van Zeêland): Brouwes'aeven · Domburg · Erremu · Kortjeen · Smerdiek · Waschappel Steden in Zeêuws-Vlaonderen (buuten het vroegere gewest Zeêland): Aksel · Biervliet · Erreburg · Filepine · Iezendieke · Sas · Sint Anna ter Mu · Sluus · Terneuzen · 'Ulst · Wosburg |