Jan Kousemaeker

Jan Kousemaeker (1910-1991) was een Zeêuwse schriever. Kousemaéker zòas n zelf dikkels schreef was een imposante figuur, die mee vee leven t Zeêuwse streektaelwèreldje zò tussen 1965 en 1990 aol-an s flienk op z n kop zette. In t Zeeuws Archief bewaere ze bievobbeld een êle map vol mee kwaoie brieven tussen um en de Zeeuwsche Vereeniging voor Dialectonderzoek over spellienge. Ie werkte an een algemeên bruukbaere Zeêuwse spellienge, de Verênige was dae tegen.

Op een gegee moment besloot Jan Kousemaeker (1910-1991) gedeeltes uut den Biebel in t Zeêuws te vertaelen. Toen a dae diengen van gepubliceerd wiere in de PZC, regende t reacties. Sommige mensen vonde t prachtig: zò zuver, direct en van eêle dichte bie aodde ze de woorden uut den Boek nog nooit g ore. Aoren vonde t nie kunne: Zeêuws is nie netjes genoeg.

De Zuud-Bevelander goeng stug deur en liet een prachtige staepel uutgaeven achter. Een staepel waer a me vo de lezers van Wikipedia ier en daer een fragmentje uutgekozen è:

Dien raoren Agestien, Middelburg 1967, p. 14-15

Dat kappetaal om z n zeune Agestien in dat gesticht te koopen, most r netuurlijk komme, dat begriep je. Dat liet dien Bouwen nie los. En dae ei n krom voe elege, en voe gebuffeld en geslaafd. Vrèèd.

Zunig, tot op t vrekkige of. Tebak gebruukten ie nie, alleene uut spaerzaem eid. Suker in d r koffie of thee? Net nie! Alleene s Zondags. n Babbelaer...? Je mot t nie gloove, weet je. Afijn, gin pupermentje!

Bouwen smaerden zelf t bròòd. Krupvet of stroopvet. En achteruut smaere, weet je. De krumels spetterden tegen de zolderbalken, bie wieze van spreken. Je zou nog gloove dat z n scheuteltje vet s Zitterdags nog voller zou weze dan s Maendags, van aol de krummels die t n d r regelmaetig biestreek. Ie gebruukten misschien d n elft van t stooksel van n ander. Je mò rekeken, n vrouw was t r nie over de vloer, dus overdag oefden ze nie te stoken.

Bròòd bakten ze netuurlijk van d r eigen terve, petaoten wazze d r bie de vleet. Melk van d r eigen geiten. Kernienen en een vèrke ao ze ok, vanzèls. Geld gavve ze oegenaemd nie uut. Mae biekant iedere weke gieng Bouwen nae t posketoortje om wat op z n boekje te doeën. Dat kappetaal most r komme.

Dien Bouwen was vrèèd schappelijk. Nersten dee n tied voe. Nog nie om een kommetje te drienken. Laeter ae k dien Agestien koffie zie drienke, -zò gemèèn gloeiend èèt kost t nie weze, of ie slurpten t zò op. Dee d r gewoon gin tied voe om t in z n scheuteltje te gieten of te blaezen, of te wachten tot t n bitje kouwer was. Je mot t nie gloove, weet je. Kokend gieng t nae binnen. Da de mensen wè zeie: Ágestien, jongen, je verbrandt je slokdèrm.

Dat ao die jongen gewoon van z n vaoder eleerd. Voe koffie-drienke was t er gin tied en daemee uut. Sebiet mae wee an t werk. Opschiete is de booschap.

Dien raoren Agestien, Middelburg 1967, p. 75-76

Jewannes zetten z n kruwaegen neer en ie stoeng kieken zoo varre as n kieke kon. En dat is n ende. Glòòf dat vrie. De weg kroenkelden en draoiden op n onmeugelijke meniere. Ier en daer lag n oeve onder de snèèuw en gien d r ròòk op uut de schouwe.

Mae gin mens. Bonte kraoien, n eele kro. Van Job Art oorn liepe d r een kopel schaepen een smoelvol gos te vreten in de snèèuw.

Ier en gunter en overal snèèuw - een zwarten damstaek, n paeltje, n rijtje paeltjes voe prikkeldraed. Errebeiers uusjes korte bie d oeven. Naekende takken van kaele boomen die dae rond stoenge. Gin levende zieele te bekennen. Gin God of goed mens...

Jewannes was in z n kruwaegen gae staeë. Ielp ok a nie. Zie je niks?, vroeg de Vader. Gin steek te bekennen, zei Jewannes. Wat doeë me?, vroeg de Vader. Wat ku me anders doeë dan vadder gae?, zei Jewannes.