Straô
Straô, stra, strarieje, strao of straorieje is een jaerluks terugkerende feêstdag op het Nederlandse eiland Schouwen-Duveland.
Renisse behint aoltied acht weken vô Paese. ‘n Weke laeter kom Aemstie. De aore durpen Noordwaale, Sêêskaarke, d’n Ouwendiek (Ellemêêt) in Schaerendieke ouwe d’r eihe nie an Paese, die è vaste daehen, bevobbeld d’n êêsten zaeterdag in maerte.
De Straô eit vee merken van d'n vasten, d'n Aemstiese Straô voalt hliek mit de Rosemondag in Keulen, aelebeie daegs vao d'behin van de vasten. De vraog is noe ma; of de Straô nog nie vee uower is dan de Roomse kerke. Dat is ageel nie onmogelijk. In dan zu m'n ‘t motte bekieke as ‘n vojairsfeest.
Oe in wanneer dat strao ontstae is weet eihenlijk gin maans dus percies. ‘t Straofêêst is allank â nie mî zô-as vroeher. Jaeren lank è ze ‘t fêêst evierd op maendag. De meziek miek op Renisse drie rondjes om de kaarke mit de klokke mee in daenae doke ze ‘t café in. Omstebeurte in de twî cafés op de Rienk. Dan wier d’r leutihe meziek eblaeze in de maansen gienge dan lekker sprienge in d’r eihe uutleve. D’r dee d’r nog â ‘s êêne zat naer uus loape om mit wat soep bie te kommen. Want jao, drank waere ze toe nog nie zô gewoon, dust d’r wier wè ‘s tevee edroenke, â waere ‘t gin zuperds. Op de aore durpen wier d’r ok nog wè an riengsteken edae. Dat deeje ze op Renisse nie, daer aode ze dienk ik tevee dost. Toe dat de maansen meer gienge verdiene konde ze nie mî de maendag verlette in gieng ‘t fêêst naer de zaeterdag. Dat was in de zestiher jaeren. Laeter ei strao bienae op z’n leste bêênen estae op Renisse, mâ ‘t straocomité is t’r flienk an gae trekke. Ze è d’r bevobbeld rienkrieje bie edae. In ze è d’r leutige diengen bie bedocht vô de kinders. De echte straomaansen motte daer eihenlijk niks van è, mâ ik vinde dat wè êêl goed. Beter ‘n fêêst zô-as ‘t noe is as êêmae niks. ‘t Comité ‘oopt aoltied dat de riejers in echte straokleren komme, zwarte jas in witte broek in ‘n bol’oedje, want d’r bin d’r, die dienke dat ‘t carneval is. Mâ dat is ‘t noe juust nie! De meziek is nie mî zô trouw in ‘t bie’ouwen van de traditie. Drie keer om de kaarke is t’r nie mî bie in mit de klokke meeloape om de kaarke ok nie aoltied. Ik dienke trouwes, dat ‘t ‘n bitje te maeken eit mit ‘t rienkriejen op de rienk, je kan d’r dan nie mî zô maklijk loape. Op Renisse è ze trouwes nog wat nieuws, wat of je in de aore durpen van de West’oek nie zâ zie. D’n doomnie die â t’r noe staet, ei bedocht dat de maansen ok wè d’r voeten in ‘t kouwe waeter kunne ofspoele. De maansen motte zô ok vernieuwd ‘t nieuwe jaer inhae. De gedachte d’r achter gaet dust ‘n bitje dieper as bie de maansen, die of op nieuwjaersdag de zêê induke.
Zeewaiter zou hoet vo de beês'en weze. De Straô van noe is nie mae die van vroeher. Tegenwoordig zie je jongers op ‘n paird zitte mi'n jockie-pette op. Oak zitte di van zottigheid meisen op ‘n paird. Da's niks. Vroeger krope ,z op de pairen zonder zail in zonder beugels, zelufs dikkels zonder kleedje. Ik verbeele m'n eige dat dat zo oord, as ze temissen de Straô wille laite zo as't vroeger was. Zò'n viertien daegen vò de Straô zag je zò zo noe en dan al enkele pairen op de weght om wat te draiven. As ‘t er mit de Straô zu'n eel schofd in de weere moote weze, in as ze nooit ze nooit van stal komme, ei je kans dat ze een broerte kriege. Vooràl mit die zwaire pairen zag je dat dat nog a's hebeure. Emireckt oort ,r nie mit de Straô van te voore è ze al afgesproke wie ‘t er mee ried, in wie of ‘t voore motte rie'e. ‘s Ochens wiere de pairen opetuugd mi rozen in strikjes in d'r mainen in d'r stairt in vam oalf negene honge ze nai Burgh. Dai komme ze bie mekaore in rie nai Wesschouwe in zo nae Straô. Dai rie,e ze mi mekaore tot d'r buuk on de zeeë in, dinae rie ze nai d,eeste pleisterplekke, ut cafè van Wesschouwe, dai neme ze d'r eeste slokje. Dai vadain rie ze nai Sluusje want dai is oak ‘n kroegje ( vroeger “de Bonnefute”) . Dai na de over de Meeldieck nai Burgh. Dai stai de meziek “Witte van Haemstie” te wachten. Mit de meziek voorop he ze rond de kerreke nai ‘t hemeenteuus. Drie brienge de burgemeester ‘n serenade in afstappe bi aelebeie de cafès, nog ‘n rondje rondDe kerreke in dan achter de meziek nair Aemstie, mit ‘t jonge volluk di achterop. Mit de muziek voorop oak ier nai ‘t hemeenteuus, dai stai oak de burgemeester a te wachten, in dan hait aolus, de rieers in de muzikanten ‘t cafè in. As dai nog ‘n deuntje espeeld is hai aolus nai bute want noe motte de pairen nog om ‘t ardst rie in de dreve van ’t slot. Anders bin d ‘ekkens aoltied toe, ma mit de Straô ‘hai’ z’ope. As ze wete wie ’t ewonne eit, neme ze nog ’ n slokjein rie ze nair uus. In d’ èrebèrege is ‘druk. Dai hai vee slokjes nai binnen. D’r oor op onze durpjes mit de mart of mit de Oranje feëst weinig edronke, ma mit de Srao is dat anders. Nie dat‘r noe dronkige mensen laope, ma toch is’t mit de Straô anders dan mit ’n aor feëst. In dat was vroeger vee èriger. ‘k è m’n eihe wè’s wies laite maike, dat vroeger mit de Straô de mensen van ’t durp op kosten van de Baanderheer (die op ’t slot woonde) net zô vee mochte eten in drienke as ze wouwe. In dan d’n aoren dag de vasten in. Zou ’t kunne weze' dat ’t meer drienke mit de Straô daivan overschote is? Vô de kinders stienge d’r taifeltjes. Je kon d’r schroðsels, okkernoten, aizelnoten, appelsienen, zuurstokken . D’r was een stoðtbord, je kon d’r draoie vo ‘n cent. Om ’n ure of eéne hieng elken wi ete in ’t jong volk kwam ’s middus wée trug nai d’ érreberge. Dai was muziek vô d’n dans. Tussendeur kwam Klaos Natte van Brouwsaiven, die mit ’n karre mit appelsienen ekomme was aok in d’ éreberge. Ie schreeuwde overal boven uut “wie mot’r nog drie plankjes?” Die kostte ’n dubbeltje, ma op ieder plankje stienge drie nommers. Dus j ‘ao vô je dubbeltje 9 kansen op ’n déel appelsienen. As Klaos henog plankjes verkocht ao, trok ’n nommertje uut ’n zak vol, in die dat op eén van z’n plankjes ao kreeg 10 of 15 appelsienen. Klaos verdiende ’n hoed daggeld, nam nog a wat slokjes in ree aoluf zat terug. ‘t Ei eweest da’k ’n mande most leéne om oal m’n appelsienen mee nair uus te nemen. Dit is aomai vurbie, want ik meéne dat ’t spilletje mit de plankjes verbo wier van wege de loteriewet! Vroeger wier d’r ’s aives aok nog e’danse, noe heve z’ enkel mar ’n film meer. Zö is d’r van de ouwe Straô nie zô vee meer overeschote. Net nog de pairen in de meziek.