Amfibieën

Litoria fallax

Riek:	Animalia (Beêsten)
Stamme:	Chordata (Chordabeêsten)

Klasse

Amphibia

Amfibieën bin koudbloedihe beêsten die an toet de klasse Amphibia beoôrn. De naem is afeleid van amphi-bios, dubbel en leven. Dit wies dr op dan ze en in t waeter en op t land leven. Amfibieën kommn over eel de waereld voe, mie uutzonderieng van de noord- en zuudpoôl. Ienkele soôrten bin ok deuredroengen in kouwere hebieden as t noôrn van Scandinavië, mè dit bin wè uutzonderieng'n wan de mìste komm'n voe in de wermere streken, as tropische en subtropische hebieden.

De klasse van de amfibieën (Amphibia) besti uut de sallemanders (Caudata), kikkers (Anura) en de wurmsallemanders (Gymnophiona). In totaâl bin dr oengeveer 6300 soôrten amfibieën.

Uud

De amfibieën kenmerken der eihen deur een zochte uud, die a waeter en zuurstof deurlit. Dezen uud biedt deurgaens ook weinig beschermieng tehen uutdrohieng, dus dirrum komm'n de miste amfibieën voe in vochtihe habitats. Mistal is dit in de buurte van zoet waeter. In zout waeter komm'n hin amfibieën voe. Een biezonder kenmerk van amfibieën is dan ze nie drienken, waeter wor via der deurlaetbère uud openomen. Om te vorkomm'n dan ze te vee waeter opnemen, èn ze klieren in der uud wiruut ze een sliem uut kunn'n scheien dat a de uud bedekt en zò as een beschermlaehe fungeer.

Temperatuur

Amfibieën bin, net as de reptielen, afankelijk van de omheviengstemperatuur voe der eihen lichaemstemperatuur. Ze bin vural hevoelig voe oververittieng en ze zoek'n dan ook vee koele plekken op. Vee beêsten ouen een winterslaep. Zò ok de amfibieën. Deze natuurlijke anpassieng bescherm der tegen omstandigheeën as temperatuurstijhieng en dalieng en een tekort an eet'n. Deze omstandigheeën zou'n zelfs fataâl voe een amfibie kunn'n wezen. A ter een periode van droôgte anbreek, ouen amfibieën een winterslaep, om an ze eel afankelijk bin van een ohe luchvochtigeid of waeter in de buurte. Ze trokk'n der eihen dan trug in een ondergrons ol of ze graeven der eihen in. Ze komm'n pas wé ni buutn a de rehentied vurbie is. De miste amfibieën bin dus actief bie rehenachtig weêr en dan ok bie de schemerieng of 's nachts.

Aedemaelen en stofwisselieng

Een amfibie ei een traehe stofwisselieng en dirom ei tun nie vee zuurstof nodig. Een tiedelijk ondergrons verbluuf lever dan ok weinig probleem'n op. Een opvall'nd kenmerk is dan amfibieën in larvestâdium deur kieuwen aedemaelen en laeter pas longen ontwikkel'n. Ze bin in staet om de opnaeme van zuurstof via der uud en via der mondsliemvlies plekke te laeten vin'n, ok a èn ze longen.

Vijan'n

Amfibieën èn vee vijan'n, wironder reptielen, veugels en allerlei zoogdieren. In sommihe lan'n eten mensen ok amfibieën, mè de hroste bedreihieng is de vernietihieng van der leefhebied. As beschermieng tehen natuurlijke vijan'n èn bieni allemille de amfibieën de meuhlijkheid om gif uut te scheien, wat a in de miste hevallen ongevèrlijk is voe mensen. Gifkikkers echter kunn'n zò een zwèr gif uut scheien, dat a dodelijk is voe mensen. De plekke van wi at gif wor uut escheien, verschil bie elk soôrt, mè altied via klieren in de uud.

Voortplantieng

De miste amfibieën zetten eiers of. Dit hebeur mistal in de vurm van lange striengen, zoas buvobbeld kikkerdril. De eiers worn mistal in 't waeter ofezet, mè ok wè op 't land. Een pèr amfibieën briengen levende jongen ter wereld. Ienkele soôrten plehen broedzurg, in de vurm van 't bewaeken van de eiers. Are soôrten die an der eiers op 't land ofzetten, elpen de larven ut land te bereiken. Bie de vroedmeesterpadde draeg 't ventje striengen eiers mee die an om zun achterlief ewikkeld bin. De miste amfibieën zett'n echter der eiers of en kieken der nie mi ni om. Wunnir an de eiers uutkomm'n, lieken de miste amfibieën nie op der ouwers, wan ze onderhaen eêst een larvestadium, voedan ze der volwassen verschienieng annemen. In 't larvestadium eetn ze vaâk ok ar eet'n dan in 't volwassen stadium. Volwassen beêsten eetn dierlijk eet'n, terwijl an larven plantaârdig eet'n eetn.

Leeftied

De leeftied van amfibieën is verschill'nd. Sommihe amfibieën worn nie ouwer dan 1 jaer, mè der bin ok soôrten die an ouwer dan 20 jaer eworn bin. (in terraria) Dit is een stik ouwer dan de miste mensen vermoed'n.

Indeêlieng

Orde Caudata
- Femieljes:
  - Ambystomatidae (Molsallemanders)
  - Amphiumidae (Aalsallemanders)
  - Cryptobranchidae (Modderduuvels)
  - Dicamptodontidae (Pacifische reuzensallemanders)
  - Hynobiidae (Aziatische sallemanders)
  - Plethodontidae (Longlôze sallemanders)
  - Proteidae (Grotsallemanders)
  - Rhyacotritonidae (Olympische sallemanders)
  - Salamandridae (Echte sallemanders)
  - Sirenidae (Sirenen)

Orde Gymnophonia
- Femieljes:

Orde Anura
- Femieljes:
  - Alytidae
  - Amphignathodontidae
  - Aromobatidae
    - Onderfemielje Allobatinae
    - Onderfemielje Anomaloglossinae
    - Onderfemielje Aromobatinae
  - Arthroleptidae
    - Onderfemielje Arthroleptinae
    - Onderfemielje Leptopelinae
  - Bombinatoridae (Vuurbuukpadd'n)
  - Brachycephalidae
  - Brevicipitidae
  - Bufonidae (Echte padd'n)
  - Calyptocephalellidae
  - Centrolenidae (Hlaskikkers)
    - Onderfemielje Allophryninae
    - Onderfemielje Centroleninae
  - Ceratobatrachidae
  - Ceratophryidae
    - Onderfemielje Batrachylinae
    - Onderfemielje Ceratophryinae
    - Onderfemielje Telmatobiinae
  - Cryptobatrachidae
  - Cycloramphidae
    - Onderfemielje Alsodinae
    - Onderfemielje Cycloramphinae
  - Dendrobatidae (Pijlhifkikkers)
    - Onderfemielje Colostethinae
    - Onderfemielje Dendrobatinae
    - Onderfemielje Hyloxalinae
  - Dicroglossidae
    - Onderfemielje Dicroglossinae
    - Onderfemielje Occidozyginae
  - Heleophrynidae
  - Hemiphractidae
  - Hemisotidae
  - Hylidae (Boômkikkers)
    - Onderfemielje Hylinae
    - Onderfemielje Pelodryadinae
    - Onderfemielje Phyllomedusinae
  - Hylodidae
  - Hyperoliidae
  - Leiopelmatidae
  - Leiuperidae
  - Leptodactylidae
  - Limnodynastidae
  - Mantellidae
    - Onderfemielje Boophinae
    - Onderfemielje Laliostominae
    - Onderfemielje Mantellinae
  - Megophryidae
  - Micrixalidae
  - Microhylidae
    - Onderfemielje Asterophryinae
    - Onderfemielje Cophylinae
    - Onderfemielje Dyscophinae
    - Onderfemielje Gastrophryninae
    - Onderfemielje Hoplophryninae
    - Onderfemielje Kalophryninae
    - Onderfemielje Melanobatrachinae
    - Onderfemielje Microhylinae
    - Onderfemielje Phrynomerinae
    - Onderfemielje Scaphiophryninae
  - Myobatrachidae
  - Nyctibatrachidae
  - Pelobatidae (Knoflookpadd'n)
  - Pelodytidae
  - Petropedetidae
  - Phrynobatrachidae
  - Pipidae (Tongelôze kikkers)
  - Pseudidae
  - Ptychadenidae
  - Pyxicephalidae
    - Onderfemielje Cacosterninae
    - Onderfemielje Pyxicephalinae
  - Ranidae (Echte kikkers)
  - Ranixalidae
  - Rhacophoridae (Schuumnistboômkikkers)
    - Onderfemielje Buergeriinae
    - Onderfemielje Rhacophorinae
  - Rhinophrynidae
  - Scaphiopodidae
  - Sooglossidae (Seychellenkikkers)

Uutesturven

Rheobatrachidae