Taele
Tael / taol / taele / taole is een systeem dat a een betêkenisse weerheef deur middel van een alfabet van arbitraire symboôl'n as klank'n, hebaer'n of schriftteêkens. Die symboôl'n zurhen voe een basis voe 't opzett'n van de grammaotica, 't rehelsysteem voe een tael. Ze zurhen ok da'n de woôrden tot een passende eêneid worn herangschikt.
Tael overal
[bewerk | brontekst bewerken]Nie alle taelen op de waereld beschikk'n over gestandariseerde vurm'n en dideur ka'j nie weten oevee taelen an der zien. Ok is 't er nie percies een grens wunneer iets een tael is of nie. 't Antal taelen op de waereld wor vaâk ehouen op rond de 6700.
Mensen en beêsten
[bewerk | brontekst bewerken]Tael onderschei mensen van beêsten. Elk mens leêr in z'n jonge jaeren van eihens z'n moedertael, mè beêsten zien di nie toe in staet. Wè zien sommihe beêsten, zoas ond'n, in staet bevelen op te volhen ni herhalen, mè ze zien nie in staet zelf een tael te spreken. Wè besti 't er een soôrt dierentael in geval van gevaer en ienkele are diengen.
Taelen worn opedeêld in taelfemieljes en bestudeêrd in de taelkunde.
Kunsttaelen
[bewerk | brontekst bewerken]De leste tied zien der ok taelen deur mensen zelf emikt. Deze taelen worn kunsttaelen enoemd. Binn'n de kunsttaelen kan een onderverdeêlieng emikt worn tussen kunsttaelen die an auxlang zien en kunsttaelen die an conlang zien.
Kunsttaelen die an auxlang zien, zien taelen as Esperanto, Interlingua, Interlingue en Ido. Dit zien hulptaelen, auxiliary language (hulptael), die an dien'n om de communicaotie te verhemakkelijkn. 't Esperanto is echter hin volmikte kunsttael omdan der ok mensen zien die an deze tael as moedertael ène.
Kunsttaelen die an conlang zien, constructed language (heconstrueerde taele), zien taelen die an ontwurpen zien voe boeken of aore fictieve werken. Een voebeêld is 't Klingon uut Star Trek.