Friesland: verschil tussen versies

Uut Wikipedia
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
DSisyphBot (Overleg | biedraegen)
k r2.7.2) (Robot: gewijzigd: tr:Frizya
RedBot (Overleg | biedraegen)
Rehel 141: Rehel 141:
[[sw:Friesland]]
[[sw:Friesland]]
[[tg:Вилояти Фрисландия]]
[[tg:Вилояти Фрисландия]]
[[th:มณฑลฟรีสแลนด์]]
[[th:จังหวัดฟรีสแลนด์]]
[[tr:Frizya]]
[[tr:Frizya]]
[[uk:Фрисландія]]
[[uk:Фрисландія]]

Versie op 23 jul 2012 19:35

Werk in uutvoerienge
An dit artikel oor nog gewrocht.

Provincie Friesland
Vlagge Waepen
[[Plaetje:|300px]]
'Oôdstad Leeuwarden
Commissaoris van
de Konieng
John Jorritsma
Belangriekste godsdienst(en) protestant
Belangriekste streektaele(n) Fries, Stadsfries, Stelliengwerfs
Oppervlakte
- Totaol
- Land
- Waeter
daerde
3349 km²
km²
2392 km²
Inweuners
- Totaol
- Bevolkiengsdichteid
achtste
642.998 (1-1-2005)
192 inw./km²
Gemeênten
Volkslied De âlde Friezen
Officiële website http://www.fryslan.nl

Friesland (officieel Fryslân) is 'n Nederlandse provincie die-a in 't noorden van 't land leit. Ze grenst an Greunienge, Drenthe, Overiessel, Flevoland en, over d'n Afsluutdiek, an Noord-'Olland. 'Oôdstad en groôste stad is Leeuwarden. Friesland is de eênige provincie daer-a nessens Nederlands ok nog 'n aore taele officieel is, naemelijk 't Fries. De Friese naem van de provincie, Fryslân, is ok in 't Nederlands d'n eênige officiële.

Geografie

Friesland bestaet uut 'n vasteland en de Waddeneilanden Vlieland, Terschellienge, Ameland en Schiermonnikoog. Dit bin vier van de vuuf beweunde Waddeneilanden in Nederland. Deze eilanden bin in vroeg-historische tieden ontstae deur overstromiengen; 't groôste deêl van 't toen ondergelope land vaolt nog altoos bie ebbe droog. Die gronden, die-an Wadden genoemd ore en leie in de Waddenzeê, bin 't riekste natuurgebied van Nederland. 't Vasteland is 'eel agraorisch en bestaet vo 'n groôt deêl uut polderland. Deu turfsteken in vroegere tieden bin d'r groôte plassen ontstae die toet meren uutgroeide. Vandaeg bin dat voraol nog 't Tjeukemeer, 't Sneekermeer en de Fluessen. 't Lauwersmeer is 'n kreêke op de grenze mee Greunienge.

Geschiedenisse

In de Romeinsen tied wier Noord-Nederland beweund deu 'n Germaons volk de Frisii of Friezen, maer 't is nie zeker of dit volk 'tzelfde was as de Friezen die-an d'r vandaeg d'n dag nog leve. Op 't laegliggend land bouwde de beweuners terpen, groôte vliedbergen, daer-a laeter 'eêle durpen op zouwe ontstae. Nae de Groôte Volksver'uziengen besloeg 't gebied van de Friezen (vanaf noe gaet 't mee zeker'eid om 'tzelfde volk as tegewoordig) 'n eêl kustgebied wat-a liep van de Vlaemse kust toet an de Weser. In de Vroege Middeleêuwen verstoenge de mensen onder "Friesland" dit 'ele gebied. In de zevende eêuwe onderwerpe de Franken de Friezen. 't Gebied oor dan in drie deêlen verdeêld: West-Friesland ten westen van 't Vlie, midden-Friesland tussen Vlie en Lauwers, Oôst-Friesland ten oôsten van de Lauwers. 't Middeste stik bluuf bekend stae as "Friesland".

In 't zuden van West-Friesland ontstaet 't graefschap 'Olland. De 'Ollanders, die-an 'n Frankisch dialect bin gae spreke en agauw nie meer as Friezen gezie ore, breie ulder macht steês meer uut toet ze uutendelienge onder Floris V van 'Olland 'eel West-Friesland onder controle kriege. In Oôst-Friesland gaet 't aors: daer komt de macht bie locaole 'eren te leien. In 't stik tussen Lauwers en Eems kreeg de stad Greunienge, intussen Saksischtaelig, lanksaeman de macht. 't Ende kwam in 1498, as 'ertog Albrecht van Saksen toet 'Eêre van Friesland benoemd wier. Dit is ok 't moment daerop de verschillende Frieslanden definitief van mekaore gescheie wiere. Zoôwè ten westen as ten oôsten was 't Fries uutgesturve ten gunste van aore taelen, zoôdat alleêne Friesland tussen Vlie en Lauwers as "echt Friesland" overbleef.

De kommende eêuwen wier Friesland glad geïntegreerd in de politiek van 'eel de Nederlanden. 't Kwam onder regerienge van Kaerel V, wier agauw calvinistisch en kwam mee in opstand tegen de Spanjolen. Nae 1648 wier 't 'n gewoon gewest mee 'n kleine afvaerdigienge in de Staeten-Generaol. Tiedens de tweê Stad'ouwerloôze Tiedperken ao Friesland gewoon 'n stad'ouwer.

In d'n Tweêde wereldoorlog wiere de eilanden Vlieland en Terschellienge, die-an altoos bie Noord-'Olland g'ore aodde, bie Friesland gevoegd. De ouwe indeêlienge van 't vasteland in 11 steden en 30 grietenieën wier, in de vurm van gemeênten, onveranderd ang'ouwe toet 1 januaori 1984, as 'n 'erindeêlienge 'n ende maekte an de kleinste van die gemeênten.

Politiek en bestier

Provincie

De Staeten van Friesland è 43 zetels. Vò 2007 waeren dat 'r 55. Sins de verkieziengen van 7 maert 2007 is de verdeêlienge zoô:

CDA
PvdA
FNP
VVD
SP
ChristenUnie/SGP
GroenLienks

12
12
5
5
4
3
2

Gemeênten

Friesland ei 27 gemeênten.

Waeterschappen

Justitie

Cultuur

Godsdienst

Taele

Folklore

Lienks nae buten