Beêsten: verschil tussen versies
SieBot (Overleg | biedraegen) k robot Anders: ro:Regnul Animalia |
k robot Anders: ro:Regnul Animalia; cosmetische veranderingen |
||
| Rehel 3: | Rehel 3: | ||
De eêrste beêsten bin ontstae rond 't begin van 't [[Paleozoïcum]], 550 miljoen jaer vromme. Geleerden bin 't d'r nie over eêns of sommige ouwere [[fossiel]]en ok a an beêsten toe te schrieven bin. |
De eêrste beêsten bin ontstae rond 't begin van 't [[Paleozoïcum]], 550 miljoen jaer vromme. Geleerden bin 't d'r nie over eêns of sommige ouwere [[fossiel]]en ok a an beêsten toe te schrieven bin. |
||
==Eigenschappen== |
== Eigenschappen == |
||
Op 'n paer uutzonderiengen nae èn aolle beêsten verschillende [[weefsel]]s, zoôas [[spier]]en om d'r eige te bewegen, [[zenuwe]]n om prikkels op te vangen en te verwerken, en [[orgaon]]en. Bie oôgere beêsten is 't knoôppunt van de zenuwen uutgegroeid toet 'n orgaon op z'n eige: de [[essens]]. Verteêrienge van 't eêten gebeurt gewoonlik intern; de afvaolproducten daervan moete 't lief dan ok weer verlaete. |
Op 'n paer uutzonderiengen nae èn aolle beêsten verschillende [[weefsel]]s, zoôas [[spier]]en om d'r eige te bewegen, [[zenuwe]]n om prikkels op te vangen en te verwerken, en [[orgaon]]en. Bie oôgere beêsten is 't knoôppunt van de zenuwen uutgegroeid toet 'n orgaon op z'n eige: de [[essens]]. Verteêrienge van 't eêten gebeurt gewoonlik intern; de afvaolproducten daervan moete 't lief dan ok weer verlaete. |
||
Awast komt aseksuele voortplantienge bie dieren ok vò (deu [[parthenogenese]] of deu [[fragmentaotie]]), [[seksualiteit]] is wè de norm. Seksuele voortplantienge oor bereikt deur [[meiose]]: 't anmaeken van [[eicel|ei]]- en [[zaedcel]]len mee aollef zoôvee [[chromosoom|chromosomen]]. As die bie mekaore komme ontstaet d'r 'n nieuwe cel mee evevee chromosomen as de ouwers. Vervolges groeit de celklomp uut toet 'n [[embryo]], en daenae tot 'n volwaerdeg nieuw dier. Dit proces gebeurt meêstal in beschermde schillen die-an ''[[ei]]ers'' genoemd ore, mae de meêste [[zoogdieren]] brienge ulder kinders levend op de wereld. |
Awast komt aseksuele voortplantienge bie dieren ok vò (deu [[parthenogenese]] of deu [[fragmentaotie]]), [[seksualiteit]] is wè de norm. Seksuele voortplantienge oor bereikt deur [[meiose]]: 't anmaeken van [[eicel|ei]]- en [[zaedcel]]len mee aollef zoôvee [[chromosoom|chromosomen]]. As die bie mekaore komme ontstaet d'r 'n nieuwe cel mee evevee chromosomen as de ouwers. Vervolges groeit de celklomp uut toet 'n [[embryo]], en daenae tot 'n volwaerdeg nieuw dier. Dit proces gebeurt meêstal in beschermde schillen die-an ''[[ei]]ers'' genoemd ore, mae de meêste [[zoogdieren]] brienge ulder kinders levend op de wereld. |
||
==Indeêlienge== |
== Indeêlienge == |
||
't Beêstenriek is in drie [[onderriek]]en verdeêld: de [[Parazoën|Parazoa]], de [[Mesozoa]] en de [[Eumetazoa]] De [[protozoën]] worn vandaeg d'n dag bie de protisten gerekend. 'n Globaole indeêlienge. |
't Beêstenriek is in drie [[onderriek]]en verdeêld: de [[Parazoën|Parazoa]], de [[Mesozoa]] en de [[Eumetazoa]] De [[protozoën]] worn vandaeg d'n dag bie de protisten gerekend. 'n Globaole indeêlienge. |
||
| Rehel 40: | Rehel 40: | ||
{{wikispecies|Animalia}} |
{{wikispecies|Animalia}} |
||
[[Categorie:Biologie]] |
[[Categorie:Biologie]] |
||
Versie op 13 jul 2009 22:20
De beêsten (Latiens Animalia) bin 'n belangriek riek van organismen uut 't domein van de eukaryoten, dan ze vurme zaemen mee de planten, de schimmels en de protisten. Ze bin gewoonlik meêrcellig, kunne d'r eige bewege en voeje d'r eige mee sukers uut aore organismen. Ze aeseme zuurstof in kooldioxide uut, welke lèste stof weêr deu planten gebruukt oor om sukers mee an te maeken. De groôtte van dieren verschilt van minder as 'n millimeter toet tientallen meters; de levensdier kan verschillen van maer 'n paer uren toet 200 jaer. Beêsten ore nie zoô oud as planten maer meêstal ouwer as bacteriën. Meêr as de 'elt van alle diersoôrten bin insekten.
De eêrste beêsten bin ontstae rond 't begin van 't Paleozoïcum, 550 miljoen jaer vromme. Geleerden bin 't d'r nie over eêns of sommige ouwere fossielen ok a an beêsten toe te schrieven bin.
Eigenschappen
Op 'n paer uutzonderiengen nae èn aolle beêsten verschillende weefsels, zoôas spieren om d'r eige te bewegen, zenuwen om prikkels op te vangen en te verwerken, en orgaonen. Bie oôgere beêsten is 't knoôppunt van de zenuwen uutgegroeid toet 'n orgaon op z'n eige: de essens. Verteêrienge van 't eêten gebeurt gewoonlik intern; de afvaolproducten daervan moete 't lief dan ok weer verlaete.
Awast komt aseksuele voortplantienge bie dieren ok vò (deu parthenogenese of deu fragmentaotie), seksualiteit is wè de norm. Seksuele voortplantienge oor bereikt deur meiose: 't anmaeken van ei- en zaedcellen mee aollef zoôvee chromosomen. As die bie mekaore komme ontstaet d'r 'n nieuwe cel mee evevee chromosomen as de ouwers. Vervolges groeit de celklomp uut toet 'n embryo, en daenae tot 'n volwaerdeg nieuw dier. Dit proces gebeurt meêstal in beschermde schillen die-an eiers genoemd ore, mae de meêste zoogdieren brienge ulder kinders levend op de wereld.
Indeêlienge
't Beêstenriek is in drie onderrieken verdeêld: de Parazoa, de Mesozoa en de Eumetazoa De protozoën worn vandaeg d'n dag bie de protisten gerekend. 'n Globaole indeêlienge.
- Onderriek Midd'nbeêsjes (Mesozoa)
- Superstamme Acoelomorpha
- Superstamme Chaetognatha
- Superstamme Orthonectida
- Superstamme Rhombozoa
- Onderriek Midd'nbeêsjes (Mesozoa)
- Onderriek Eumetazoën (Eumetazoa)
- Superstamme Placozoa (Plakbeêsjes)
- Superstamme Radiata
- Stamme Cnidaria (Netelbeêsten)
- Stamme Ctenophora (Ribkwall'n)
- Stamme Trilobozoa †
- Superstamme Bilateria
- Claode Oermondegen (Protostomata)
- Stamme Ecdysozoa
- Stamme Lophotrochozoa
- Stamme Platyzoa
- Claode Nieuwmondegen (Deuterostomata)
- Stamme Stekel'udegen (Echinodermata)
- Stamme Chordabeêsten (Chordata)
- Stamme Hemichordata
- Stamme Xenoturbellida
- Stamme Vetulicolia †
- Claode Oermondegen (Protostomata)
- Onderriek Eumetazoën (Eumetazoa)
|
Kiek vò taxonomische informaotie over dit onderwerp op de bladzie Animalia van Wikispecies. |