Amsterdam

Het paleis op den Dam, 'ebouwd as staduus van Amsterdam

De Stopera, het tehenwoordihe staduus van Amsterdam

Uutbreidingsplan van de stad in 1935

Amsterdam (Jiddisch ok wè Mokum) is den offisjelen oôdstad van Nederland. ’t Is eên van de steeën in de Randstad. De stad leit in de provincie Noôrd-Olland, an de mond van d'n Amstel en an 't IJ. De Amsterdamse aeven is via ’t Noôrdzeêkanaol verbonden mie de Noôrdzeê. In de Gouwe Eeuwe was Amsterdam ien van de belangriekste steden van de waereld.

Op 24 maerte 2022 ging Weêsp op in de hemeênte Amsterdam en eit de hemeênte ongeveêr 905.000 inweuners (bron: CBS). De gemeênte is onderverdeêld in verschillende stadsdeêlen die-an weêr onderverdeêld bin in buurten en wieken.

Stadshezicht[bewerk | brontekst bewerken]

Kenmerk'nd voe den Amsterdamse binn'nstad, zelfs voe 'n Nederlanse stad, zien de waeterwehen. Neffen 't Ie en den Amstel, wiran a de stad zen naem te dank'n ei, zien der de Heêrnhracht, de Prinsehracht en de Keizershracht, die an in een rienge om de ouste binn'nstad lihhen. De oôdhrachen worn wee mie dwarshrachen verbon'n. Vee mensen maekn een tochje deur de hrachen.

'n Aore bekende Amsterdamse plekke is d'n Dam, wiraon 't Paleis op de Dam, de Nieuwe Kerke en Madame Tussaud staene, saemen mie 't momenemt voe de hevaln in de Twidde Waereldoôrlog. Aore bekende heboun zien de Beurs van Berlahe en de vele hrachenuzen. Ok 'n in 't oôhe spriengend hebouw is den Amsterdam Arena, tuushaevene van Ajax. In de jaeren '70 is Amsterdam-Zuudoôst 'ebouwd. Ier stô vee gallerieflats, aol worre die de leste jaeren wel vervange deur geweune huuzen. Een nieuw uutbreidingswiek van de stad is IJburg, dat is 'ebouw in het IJmeer.

Amsterdam is wereldwied bekend as libaraole stad, vanwehe de Rosse Buurte (Wallen) en de vrie verkriegbaere softdrugs. Vanwehe onger meer geweld tehen homo's en Joden, veelal deu allochtone daoders ao dit imaogo wè een flienke deuk op'eloôpe.

Lieste mee burgemeêsters[bewerk | brontekst bewerken]

tied	naem burgemeêster	stroôming
1813-1824	Pieter Alexander van Boetzelaer, Jan Brouwers Joachimszoon, David Willem Elias
1814-1816	Paul Ivan Hogguer
1816-1824	Gerrit Blaauw
1821-1824	Andries Adolf Deutz van Assendelft	regeriengsgezind
1824-1828	David Willem Elias
1828-1836	Frederik van de Poll
1836-1842	Willem Daniël Cramer
1842-1849	Pieter Huidekoper
1850-1853	Gerlach Cornelis Joannes van Reenen	conservatief
1853	Hendrik Provó Kluit	liberaol
1855-1858	Cornelis Hendrik Boudewijn Boot	conservatief-liberaol
1858-1866	Jan Messchert van Vollenhoven	conservatief
1866-1868	Cornelis Fock	liberaol
1868-1880	Cornelis den Tex	liberaol
1880-1891	Gijsbert van Tienhoven	liberaol
1891-1901	Sjoerd Vening Meinesz	liberaol
1901-1910	Wilhelmus Frederik van Leeuwen	liberaol
1910-1915	Antonie Röell	liberaol
1915-1921	Jan Willem Tellegen	VDB
1921-1941	Willem de Vlugt	ARP
1941-1945	Edward Voûte	liberaol
1945-1946	Feike de Boer	LSP
1946-1957	Arnold Jan d'Ailly	PvdA
1957-1967	Gijs van Hall	PvdA
1967-1977	Ivo Samkalden	PvdA
1977-1983	Wim Polak	PvdA
1983-1994	Ed van Thijn	PvdA
1994-2001	Schelto Patijn	PvdA
2001-2010	Job Cohen	PvdA
2010-2017	Eberhard van der Laan	PvdA
2018-	Femke Halsema	GroenLienks