Adolf Hitler
Adolf Hitler (Braunau am Inn, 20 april 1889 – Berlijn, 30 april 1945) was een Duutse dictator.
Hitler wier 'ebore in een kattelieke femielje in Oesteriek en groeide o.a. op in Linz. Um weunde laeter in Wenen, waer um werkte as tekenaer in een erremoedig bestaen. In 2013 ver'uusde um nae München. Tiedens den Eêste Weareldoôrlog was um militair int Duutse leger.
In 1919 wier um lid van den laetere NSDAP en was vanof 29 juli 1921 partieleider.
Op 8 november 1923 deêd um in München een mislukte staetsgreep (Bierkellerputsch) en zat vervolgens een jaer gevangen. 'Ier schrief um een boek over z'n ideeën, Mein Kampf.
Op 30 jannewari 1933 wier um riekskanselier as ok rieksstadhouwer van Prusen (was stadhouwer toet 30 jannewari 1935).
Vanof 21 maerte 1933 was um eveneêns lid van den rieksdag en vanof 2 auhustus 1934 ok riekspresident maer liet z'n eige Führer und Reichskanzler ('leider en riekskanselier') noeme.
In den Twidde Weareldoôrlog wier um op 19 december 1941 ok nog 'oôd van den landmacht.
Hitler veranderde Duutsland van 'n beginnende democraotie, de Weimarrippebliek, in 'n totalitaire staot, Nazi-Duutsland, die ieleken tegenstand tegen het regime op meedogenloze wieze de kop indrukkende. Tegenstanders wiere op'esloten in concentraotiekampen of vermoôrd. Hitlers streven om de vernederingen van de Vrede van Versailles (1919) voor Duutsland on'edae te maekene en z'n expansiepolitiek om Lebensraum voor Duutsland te creërene, veroorzaekende de Twidde Weareldoôrlog. Een aor kenmerk van Hitlers politiek was de nazi-ideologie weerbiee een ras van Arische 'Übermenschen' most worre 'ecreëerd. Dat veroorzaekende de systematische uutroejieng van meljoenen 'Untermenschen' as Joôden, gehandicapten en aore minderhejen, in de Holocaust. Toen dudelijk wier dat Duutsland de oorlog zou verlierze gaf Hitler tevergeefs de opdracht dat het Duutse volk tot het ende deur most vechten. Zelf plegende hie in z'n ongergrondse bunker in Berlien zelfmoôrd. An 't ende van z'n regerienk lag Duutsland en een groot deel van Europa in puije en waere d'r tientallen meljoenen doôden te betreurene.
Boek'n
[bewerk | brontekst bewerken]- Alan Bullock - Hitler, leven en ondergang van een tiran
- Joachim Fest - Hitler, een biografie
- Joachim Fest - De ondergang: Hitler en het einde van het Derde Rijk
- Lambert Giels - Hitler als kunstenaar: Wenen 1907 - München 1919
- Sebastian Haffner - Kanttekeningen bij Hitler
- Ian Kershaw - Hitler: de biografie
- Guido Knopp - Hitler, een balans
- Peter Longerich - Hitler. Biografie
- John Lukacs - Hitler en de geschiedenis: Hitlers plaats in de 20ste eeuw
- Werner Maser - Hitler, legende, mythe, werkelijkheid
- Willem Melching - Hitler, opkomst en ondergang van een Duits politicus
- Laurence Rees - Het charisma van Adolf Hitler
- John Toland - Adolf Hitler: het einde van een mythe
- Volker Ullrich - Adolf Hitler, opkomst en ondergang
- Emerson Vermaat - Hitler en de Arabieren
- Marc Vermeeren - De jeugd van Adolf Hitler 1889-1907 en zijn familie en voorouders
- Thomas Weber - Adolf Hitler en de Eerste Wereldoorlog: het ware verhaal
- Andrew Wilson - Hitler: een korte biografie