Abraham Lincoln

Abraham Lincoln
16e president van de Verêenigde Staeten
Ambtstermijn	4 maerte 1861 - 15 april 1865
Vôhganger	James Buchanan
Opvolger	Andrew Johnson
Geboôren	12 feberwari 1809
Geboôrteplekke	Hodgenville, Kentucky
Overleé	15 april 1865
Overlijdensplekke	Washington D.C.
Partner	Mary Lincoln
Politieke partij	Rippeblikeinse partij, Unie-partij, Whig partij
Vicepresident	Hannibal Hamlin (1861-1865), Andrew Johnson (1865)

Dit artikel is derde geworden bie d'n Schriefwedstried

Abraham Lincoln ( uutspraek (info·uutleg)) (eɪbrəhæm ˈlɪŋkən) (Hodgenville (Kentucky), 12 feberwari 1809 – Washington D.C., 15 april 1865) was de 16de president van d'n Vereênigde Staeten. Um is eên van d'n groôtste en bekendste president'n van d'n Vereênigde Staeten.

Lincoln leidde de V.S. deu de 'roôtste oorlog uut d'n geschiedenis van 't land - d'n Amerikaonse Burgeroôrlog - Lincoln was d'n eêrste president die tiedens um z'n ambtstermijn wierre vermoôrd.

Biografieë

Op 12 feberwari 1809 wierre Abraham Lincoln 'eboren in Hodgenville in d'n Vereênigde Staeten. Um was de zeune van Thomas Lincoln en Nancy Hanks Lincoln. Um wierre vernoemd nae um z'n hroôtvader an vaeders kant. Um z'n vaeder was timmerman en boer. Allebei Lincolns ouwers waeren baptist.

Toen um 7 jaer was, ver'uusde z'n familie nae Indiana. In 1828 overleêd um z'n zus Sarah an d'n 'eboorte van 'n kind. D'n jongere broer van Lincoln (Thomas Lincoln Jr.) overleêd vlak nae um z'n 'eboorte in 1812. D'n moeder van Lincoln overleêd in 1818 an mee Ageratina altissima besmette melk. In 1851 stierf z'n vaeder.

In 1831 verhuusde Lincoln nae Illinois waer um in New Salem weunde. Um ao verschill'nde baenen, wionder posbode en winkeleigenaer. Um kreeg de bienaem Honest Abe.

Lincoln deêd ok meê an de verkiezingen vò het 'uus van Afgevaerdigden van de staat Illinois. Um won 4 keer, in 1834, 1836, 1838 en 1840, als lid van de United States Whig Party terwijl um zich laeter bie de Republikeinen ansloôt. In deêze periode studeerde um in z'n vrieë tied ok nog rechte en in 1836 wierre um advocaet.

In 1839 ontmoette Lincoln Mary Todd in Springfield. Nae drie jaer trouwden ze en in de vol'ende ellef jaer kre'en ze vier kinderen, naemelijk Robert, Edward, William en Thomas.

In 1846 wierre Lincoln verkoôzen in 't 'uus van Afgevaerdigden, wae um bekend wier vanwe'e um z'n visie op de Mexicanen en um z'n standpunt tegenover de slavernieje. Na um z'n ambtstermien 'ing um deu meê z'n beroep advocaet.

Ziekte

Uut onderzoek is 'ebleken dat Abraham Lincoln mogelijk 'n spierziekte ao, dit zou verklaeren wirom um lange armen en benen ao.^[1]

Um z'n verre familie eit d'n ziekte ok, deu um z'n familie wierre 't ok wè d'n Lincolnzieke 'enoemd.

Presidentschap

Lincoln wint d'n verkiezinge van 1860, uutslagen in kiesmannnen per staet.

Op 4 maerte 1861 legde Lincoln d'n presidentseêd aof.

Um was alleêne mae 'ekozen deu mensen uut 't Noôrden (en Californië en Oregon) dus veê mensen uut 't Zuden tegen um. Deêze staeten scheidden zich af van d'n aore staeten van d'n Vereênigde Staoten, en vormden saemen d'n Geconfedereêrde Staeten van Amerika. Meê verzoenende woorden in um z'n inaugurele rede als president kon um deze oôrlog nie voôrkomen. Ondanks het groôte verlies an mensenlevens bleêf Lincoln vast'ouden an um z'n compromisloze houding tehen 't zuuden. Op 9 april 1865 tekende de Zudelijke generael Lee d'n overgaeve, wimeê 't verzet van de afgescheiden Zudelijke Staeten ten einde kwam.

Tot an 1862 was 't 'oôddoel van Lincoln in d'n Burgeroôrlog om d'n Vereênigde Staeten bie menkaar te 'ouden. In 1863 veraorde Lincolns meêning en maekte um 'n wet wideu aolle slaeven vrieë waeren, mae pas in 1865 gold 't vò d'n 'ele Vereênigde Staeten. An 't eind van um z'n regeêring wierre 't 13^e amend'ment vaon kracht, daermeê wierre slavernij illegael in d'n Vereênigde Staeten.

Ministers

D'n ministers onder Lincoln waeren:

Ministers	Ministerie	Perioôde
William H. Seward	Butenlandse Zaeken	1861 - 1865
Caleb B. Smith	Binnenlandse Zaeken	1861 - 1863
Simon Cameron	Oôrlog	1861 - 1862
Salmon P. Chase	Financiën	1861 - 1864
Edward Bates	Justitie	1861 - 1864
Gideon Welles	Mariene	1861 - 1865
Montgomery Blair	Posteriejen	1861 - 1864
John P. Usher	Binnenlandse Zaeken	1863 - 1865
Edwin M. Stanton	Oorlog	1862 - 1865
William P. Fessenden	Financiën	1864 - 1865
James Speed	Justisie	1864 - 1865
William Dennison	Posteriejen	1864 - 1865
Hugh McCulloch	Financiën	1865

Doôd

Op 14 april wierre Lincoln neergeschoten deu John Wilkes Booth, um was 'n 'roôt aen'anger van d'n Zudelijke Staeten in d'n Amerikaonse Burgeroorlog. Lincoln wierre neergeschoôten in Ford's Theatre in Washington D.C. Um overleêd 1 dag laeter an um z'n verwondinge.

In Washington D.C. en New York City naemen on'eveer 700.000 mensen afscheid và um. In totael naemen on'eveêr 7 miljoen mensen deel an minstens eên rouwplechtigheid. Op 4 meie is um begraeven bie um z'n familiehraf in Springfield.

D'r is 'n lehende dà Lincoln ao 'edroômd dat d'r iemand lag op'ebaerd in 't Witte 'uus Toen d'r iemand in um z'n droôm vroeg wat d'r was 'ebeurd zeit 'n soldaet die d'rbie stond: "D'n president is vermoôrd".

Nae um z'n doôd

Lincolns 'oôd staet op 't biljet van vuuf dollar en op d'n pennymunt. Veê durpen, plaetsen en gemeênten bin nae um vernoemd, d'n bekendste daevan is Lincoln, d'n 'oôdstad van Nebraska.

Nae um z'n doôd bin d'r verschillende monument'n vò um 'ebouwd, d'n bekendste is wè 't Lincoln Memorial in Washington D.C. Ok staet um uut'ehakt op Mount Rushmore en ok um z'n tombe is beroemd 'eworre.