Neger'ollands

't Neger'ollands is 'n intussen uutgesturve Nederlandse creooltaele die-a gesproke wier op de Amerikaonse Maegdeneilanden (vroeger Deens West-Indië). Ondanks de naem was ze (vo 't groôste deêl) gebaseerd op 't Zeêuws, en nie op 't 'Ollands.

Geschiedenisse

't Neger'ollands is ontstae in d'n tied dan slaeven uut Aofrika wiere ingevoerd nae de deur Nederlandse bezette Maegdeneilanden. 'Ier mochte ze om mee mekaore praote te kunnen 'n tussetaele anneme. Die taele wier gebaseerd op 't Nederlands, mee 'n vreêd vereênvoudigde grammaotica en 'n angepaste uutspraek.

Opvallend is 't groôte antal bronnen die d'r al uut de achttiende eêuwe bewaerd gebleve bin. Lutheraonse zendeliengen (de eilanden waeren toet 1917 in Deense 'anden) preekte in de taele en vertaelde zefs 't Nieuwe Testamant d'rin. 'Iervo gebruukte ze 'n wat biegschaefde versie van de taele die-an ze Hochkreol noemde. Ok bin d'r brieven van slaeven bewaerd gebleve. Dit schriefmateriaol leit opgeslaege in Herrnhut, Oôst-Duutsland. Nae de val van 't Iesdere Gerdien konde geleerden uut Nederland die teksten raedplege.

Op de langen dier wier 't Neger'ollands vervange deu 't Maegdeneilandencreools, 'n Iengelse creooltaele. Rond 1900 leek de taele al bekant uutgesturve. Toch ontdekte De Josseling de Jong (1926) en Nelson (1936) dan d'r op 't eiland St.-John nog 'n paer dozien sprekers waere. De leste moerstaelspreker was Alice Steven, die-a deu d'r groôtouwers opgetrokke was en in 1987 sturf. Vandaeg d'n dag loôpe d'r nog altoos mensen rond die-an de taele kunne spreke mae die ze nie as eêste taele geleerd è.

Vobeelden

• Maer wanneer ons sa krieg Tee van Dag? Die Waeter no ka kook nogal. Die Boterham sender no ka snie? Ja, maer die no hab Kaes, en Tata no keer voor Botterham soso. Lastaen sender braen van die rook Karang sender. Kassavie sa wees meer suet mit die Karang as Broot. Ju bin een Creol waer-waer.'(uut 1770)

• Die how cirj bin fol, en sal gaw ha calluf. Die boricka ka marro en caló over die bergi, mi ka stier die jung fo lo fang die. Die farki bin na cot, mi lolo suk bateta-tow fo jeet fo die. Een cuj ka kom over die barcad en ka destroi alga die jung plantsoon; wen mi fang die mi sal drag die na fort, mak die eigenaer betal. Mi lolo na taphus, mi lolo suk stekki sowed gut fo mi goj na pot. (uut 1880)

• Waneer de wind ries, dan joe fo kiek hoendoe sie gat (As de wind riest, kan je 't 'oen in z'n gat kieke)

• Kakerlaker no ha bestel na hoendoe sie kot (Kakkerlakken 'ebbe niks te bestellen (te maeken) in 't 'oenderkot)

• ,,Koei sie hoorn nooit sal ben swar for him drag (De koeie z'n 'oorn zà voor 'im nooit te zwaer om te draegen weze.)

• Ek we stekkie brot (Ik wil 'n stikje broôd)

• War ek sa lek em? (Waer za'k 'm legge?)

• 'Em ne ben joe, 'em ben ander domnie (Jie was 't nie, 't was die andere domenie)